Familiegesprek: samen in gesprek over zorg
Als iemand ziek is, raakt dat niet alleen diegene zelf. Het raakt alle mensen om diegene heen. Dat gebeurt als sprake is van lichamelijke problemen, maar ook bij psychische problemen of een verslaving.
Het is net als met een mobiel. Als je één van de vogeltjes zwaarder maakt of er afknipt, raakt het hele systeem uit balans.
De nieuwe situatie vraagt om nieuwe afspraken. Maar mensen praten vaak niet met elkaar over wat zij voelen of denken. Omdat men zichzelf en/of elkaar wil beschermen of omdat zorgen voor elkaar als vanzelfsprekend wordt ervaren. Terwijl met elkaar praten juist zo belangrijk is om niet van elkaar verwijderd te raken en om in balans te blijven.
Help families met een familiegesprek
Merk jij dat er bij de zorgvrager of mantelzorger die je ondersteunt sprake is van onderlinge meningsverschillen binnen de familie over de zorg? Merk jij ontevredenheid over de situatie? Of zie je signalen van overbelasting? Jij als professional kunt families helpen met een familiegesprek. Om elkaar te kunnen begrijpen en om de zorg die nodig is goed met elkaar af te stemmen. Zodat zij rekening kunnen houden met elkaar en beter in balans kunnen blijven.
Ook kan besproken worden of professionele zorg nodig is. Bijvoorbeeld:
- omdat er mensen aan tafel zitten die zich (te) zwaar belast voelen;
- doordat er zorgen zijn over de veiligheid of het welzijn van degene die ziek is als de situatie niet verandert;
- omdat we het onderling niet eens kunnen worden.
‘Ik doe alles voor mijn vader en mijn zus doet bijna niks. Maar als er een besluit genomen moet worden, heeft ze ineens een hoop te zeggen.’
En als we zeggen ‘familiegesprek’, dan bedoelen we dat breed. Ook mantelzorgers die geen familie zijn kunnen meepraten.
Praatplaat met spelregels
Als je met de zorgvrager en de betrokken mantelzorgers om tafel gaat, is het belangrijk om met elkaar spelregels af te spreken. Want in dit soort gesprekken kunnen emoties hoog opspelen. Geef elke deelnemer een praatplaat. Dan kan iedereen zien wat de spelregels zijn en welke vragen aan de orde moeten komen.
Familiedynamiek
De sociale en relationele dynamiek binnen de familie bepaalt vaak hoe mantelzorg wordt gegeven. Wil je meer weten over deze dynamiek, bekijk dan de factsheet Familie interactie.
Uitgangspunt is dat je goede zorg en begeleiding het beste kunt realiseren door de wensen en behoeften van zowel de zorgvrager als de mantelzorgers op elkaar af te stemmen. Als je meer weet over de onderlinge verhoudingen binnen een gezin in, kun je passende ondersteuning bieden.
Hoe doe je dat, zo’n familigesprek?
De voorbereiding
Wanneer is een familiegesprek de juiste interventie?
- bij de start van een zorgsituatie
- als de zorg moeizaam verloopt
- bij onenigheid tussen naasten over wat goede zorg is
- als de mantelzorger overbelast is
- als je met de mantelzorger vooruit wilt kijken op wat komen gaat
- als de mantelzorger aangeeft dat hij of zij tegen eigen grenzen aanloopt
- bij veranderingen
Hoe lang duurt het gesprek?
Eén tot anderhalf uur. Na die tijd vermindert de concentratie en bestaat de kans dat mensen afhaken.
Waar?
Een familiegesprek voer je bij voorkeur bij iemand thuis. Het helpt als je aan een tafel zit waar iedereen elkaar goed kan zien en op gelijke hoogte zit. Een eettafel leent zich hier beter voor dan een zithoek voor de TV. Zorg voor een rustige omgeving: geen radio of TV aan, geen jonge kinderen die aandacht vragen. Liever binnen dan buiten; dan heb je minder kans op omgevingsgeluiden.
Wie nodig je uit en hoe?
Nodig iedereen uit die betrokken is bij de zorg. Denk breed. Nodig bijvoorbeeld ook betrokken buren en vrienden uit. Nodig ook betrokken professionals en vrijwilligers uit. Het heeft de voorkeur dat ook de zorgvrager zelf aanwezig is. Zorg in ieder geval dat de belangen van degene die zorg nodig heeft worden meegenomen. Met alle betrokkenen bij elkaar kan een gezamenlijk plan worden gemaakt voor de toekomst.
Voorbeeld van een uitnodiging:
Hallo allemaal, ik wil jullie uitnodigen om gezamenlijk in gesprek te gaan over de zorg voor ……
Ik merk dat het zorgen voor en zorgen hebben over … impact heeft op jullie allemaal.
Het doel van dit gesprek is om te horen hoe iedereen kijkt naar de zorg voor…..en wat de situatie voor jou betekent. We kunnen dan ook met elkaar bespreken wat er nodig is en wat ieder zou kunnen doen.
Ik nodig jullie uit op ….. van … tot … uur op het volgende adres:
Gespreksonderwerpen
Print deze praatplaat uit voor iedereen die je uitnodigt, zodat iedereen die komt een exemplaar heeft.
Tijdens het gesprek
Neem tijd voor de onderlinge ontmoeting door elkaar te begroeten, een drankje in te schenken en een fijne plek te zoeken voorafgaand aan het gesprek.
Stel jezelf voor en benoem het doel van het gesprek. Als gespreksleider benoem en bewaak je het gezamenlijk doel, de tijd en de sfeer.
Uitgangspunt is dat open communicatie leidt tot minder stress. Je wilt open communicatie bereiken, omdat het de familieleden die geraakt zijn door iets ernstigs goed doet en onderling begrip bevordert.
Een openingsvraag kan zijn: Hoe zit je erbij: Rood (gestrest of boos), oranje (niet slecht, niet goed) of groen (relaxed of blij). Of gebruik associatiekaarten om het gesprek in een open sfeer met elkaar te starten.
Vervolgens bespreek met elkaar de spelregels en de punten zoals weergegeven op deze praatplaat.
Tips:
Nodig mensen uit hun stem te laten horen en zorg dat iedereen aan het woord komt. Bij het voeren van het familiegesprek is het wenselijk dat iedereen elkaar bevraagt. Dus niet dat jij alle vragen stelt. Als het gesprek (te)veel over één persoon gaat, of niet iedereen komt voldoende aan bod, probeer dan de aandacht te verleggen naar een ander. Door bijvoorbeeld de vraag te stellen: wat betekent het voor jou? Of wat zou helpend zijn voor jou? Of wat is jouw grootste zorg?
Nodig iedereen uit om zelf met oplossingen te komen. Bekijk wat de zorgvrager en de familie zelf kunnen doen en wat jij kunt betekenen. Ook kun je besluiten dat doorverwijzing noodzakelijk is, bijvoorbeeld naar een gezins- of rouwtherapeut.
Eindig met een compliment. Wat was positief aan dit gesprek of aan hoe jullie het samen doen? Samen stil staan bij wat goed is verlopen, werkt verbindend en motiverend, ongeacht de verschillen die welllicht aan het licht zijn gekomen.
Na het gesprek
Zet alle afspraken die worden gemaakt op papier, zodat het voor ieder na te lezen en duidelijk is.
Plan eventueel een vervolgafspraak. Dit kan, afhankelijk van de situatie, de gemaakte afspraken of behoefte verschillend zijn. Je bespreekt wat passend is (bijvoorbeeld over enkele weken, maanden, als de situatie verandert, etc.).
Meer weten?
Volg de training Methode familiezorg en familiegesprek bij MantelzorgNL of bestel het Handboek familiezorg in de praktijk bij Studio Familiezorg.
Download of bestel: