Mantelzorgwaardering door gemeente

De gemeente is verantwoordelijk voor de ondersteuning van mantelzorgers in de gemeente, en daarmee ook voor de mantelzorgwaardering. Hiermee laat je als gemeente zien dat je mantelzorgers waardeert en erkent. De mantelzorgwaardering is onderdeel van de brede ondersteuning van mantelzorgers door gemeenten.

Op deze pagina lees je hoe je als gemeente mantelzorgwaardering kunt vormgeven.

Waarom waarderen?

Oprechte waardering en erkenning van mantelzorgers draagt bij aan het volhouden van de mantelzorgtaken. De mantelzorgwaardering is bovendien een goed instrument om mantelzorgers in beeld te krijgen. Vanaf dat moment kun je mantelzorgers actief informeren over de ondersteuningsmogelijkheden. Zo kun je mantelzorgwaardering als preventief instrument gebruiken om meer inzicht te krijgen in de behoefte aan ondersteuning en overbelasting te voorkomen.

Lees de Standpunten van MantelzorgNL over mantelzorgwaardering

Sinds 2015 is de waardering van mantelzorgers een taak voor gemeenten. In de Wmo 2015 (artikel 2.1.6) staat:

‘Bij verordening [wordt] bepaald op welke wijze het college zorg draagt voor een jaarlijkse blijk van waardering voor de mantelzorgers van cliënten in de gemeente.’

Budget voor de mantelzorgwaardering

Gemeenten krijgen jaarlijks een budget voor het waarderen én ondersteunen van mantelzorgers. Je bent als gemeente vrij om zelf te bepalen welk deel van dit budget je besteedt aan mantelzorgwaardering en hoe je dit invult. Daar zijn geen landelijke richtlijnen voor.

In dit overzicht vind je indicaties van deze budgetten per gemeente.

Uit onderzoek van MantelzorgNL blijkt dat de meeste mantelzorgers (62%) behoefte hebben aan een financiële bijdrage. Dit is in een recent onderzoek bevestigd. De waardebon of spaarpas staat op de tweede plaats, gevolgd door vouchers. Naar waardering in de vorm van een attentie of een bijeenkomst gaat de minste voorkeur naar uit.

Belangrijker nog dan de hoogte van het bedrag is dat mantelzorgers zich gezien voelen. Erkenning en waardering hangt met elkaar samen.

Bekijk welke individuele waardering gemeenten aan mantelzorgers in 2021 gaven:

Tips:

  • Betrek de mantelzorgers bij de keuze van de vorm voor de mantelzorgwaardering, om zo echt aan te sluiten bij de wensen van mantelzorgers.
  • Een geldbedrag of tegoedbon wordt vaak beter gewaardeerd dan kortingsbonnen. Kortingsbonnen altijd vragen om een eigen investering die mantelzorgers niet kunnen of willen doen.

Wie komen er in aanmerking?

Mantelzorgers zijn mensen die langdurig en onbetaald zorgen voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende persoon uit hun omgeving. Dit kan een partner, ouder of kind zijn, maar ook een ander familielid, vriend of kennis.

De gemeente waar de zorgvrager woont, is verantwoordelijk voor de waardering van mantelzorgers. Ook als deze mantelzorger zelf in een andere gemeente woont.

Als gemeente heb je de keuze álle mantelzorgers te waarderen, dus niet alleen maar de mensen die zorgen voor iemand die zorg ontvangt via de Wmo. Ongeacht de indicatie en ongeacht of de zorg voor hun naaste gefinancierd wordt uit de Wmo, Wlz of Zvw kun je als gemeente mantelzorgers waarderen. Ook de mantelzorgers die zorgen voor iemand in een verpleeghuis bijvoorbeeld verdienen het om gewaardeerd te worden.

Wil je weten hoeveel mensen in je gemeente potentieel in aanmerking komen voor een waardering? Bekijk dan de indicatie van het aantal mantelzorgers per gemeente in 2020.

Tips: 

  • Formuleer welke mantelzorgers voor de waardering in aanmerking komen.
  • Hoe laagdrempeliger de voorwaarden, hoe meer mantelzorgers in beeld komen van de gemeente. Zo kun je ervoor kiezen om alle mantelzorgers in je gemeente te waarderen, ongeacht onder welke zorg hun naasten valt (Wlz, Zvw).
  • De zorgvrager hoeft geen Wmo-indicatie te hebben om de mantelzorger in aanmerking te laten komen voor waardering.
  • Waardeer de jonge mantelzorgers ook. Bijvoorbeeld door via de geregistreerde mantelzorgers te achterhalen of er ook kinderen zijn in het huishouden van de zorgvrager om zo jonge mantelzorgers te kunnen bereiken.

Procedure en aanvraagproces

Begin met het opstellen van een procedure, waarin je regelt voor wie, hoe en wanneer de aanvraag kan worden ingediend. Bepaal doelgroep, de controle en het bericht van toekenning.

Stel vast hoe de mantelzorger aan de waardering kan komen. Vragen zij dit zelf aan, loopt dit via de zorgvrager, kan een zorgprofessional dit (ook) doen of kan iedereen dit doen die een mantelzorger kent?

Bepaal ook het moment wanneer mensen niet meer in aanmerking komen voor de mantelzorgwaardering, bijvoorbeeld bij overlijden, verhuizing of wanneer de zorg om een andere reden stopt.

Tips:

  • Maak het aanvraagproces goed toegankelijk en zichtbaar, AVG proof en zo laagdrempelig mogelijk. Als de aanvraag bijvoorbeeld alleen via DigiD gedaan kan worden, vinden veel mensen dat bijvoorbeeld al een hoge drempel.
  • Je kunt hierbij samenwerken met de lokale organisatie voor mantelzorgondersteuning.
  • Niet elke mantelzorger zal een waardering voor zichzelf willen aanvragen. Biedt daarom ook anderen de mogelijkheid een waardering aan te vragen.  Zo vergroot je het gevoel van waardering en verrassing.
  • Grijp het moment van contact ook aan om te vragen naar ondersteuningswensen. Daardoor wordt het gevoel van waardering groter.
  • Geef aan dat mantelzorgers die geen waardering willen ontvangen wél gebruik kunnen maken van ondersteuning. Verwijs naar de organisatie voor mantelzorgondersteuning.

Hoe maak je de mantelzorgwaardering bekend?

Je wil zoveel mogelijk mantelzorgers bereiken met de waardering, dus de communicatie daarover moet helder zijn. Zowel via het steunpunt, als via de gemeente website. Zowel online als in huis-aan-huis bladen.

Uit onderzoek van MantelzorgNL bleek dat in 2019 in 12% van de gemeenten dewaardering (online) onvindbaar is. Bij 20% van de gemeenten is de informatievoorziening gebrekkig of de aanvraagprocedure zo ingewikkeld, dat dat mantelzorgers ontmoedigt. Als je als mantelzorger zoveel moeite moet doen om erachter te komen hoe de waardering kan worden aangevraagd, kun je niet spreken van waardering. Het is dus noodzakelijk om transparant te communiceren, om het mantelzorgers zo gemakkelijk mogelijk te maken.

Tips: 

  • De toon is van groot belang: het gaat om waardering, dus draag dat dan ook uit.
  • Zorg dat de informatie over de mantelzorgwaardering eenvoudig vindbaar is op de websites van de gemeente, de organisaties voor mantelzorgondersteuning en lokale nieuwsbladen.
  • Houd er rekening mee dat veel mantelzorgers zichzelf niet zien als mantelzorger en zich niet aangesproken voelen. Door bijvoorbeeld artikelen te plaatsen in huis-aan- huisbladen waarbij je de ouder, zoon of dochter aanspreekt van mensen die hulp nodig hebben in plaats van ‘de mantelzorger’, bereik je meer mantelzorgers.
  • Houd er rekening mee dat je mantelzorgers zoekt die in je gemeente voor een naaste zorgen. Zij wonen niet altijd in je gemeente. Voor hen is een huis-aan-huisblad minder geschikt.
  • Vraag zorg- en hulpverleners die bij zorgvrager én hun mantelzorgers thuis komen om hen persoonlijk te informeren over de mantelzorgwaardering.

Mantelzorgwaardering integreren in breder ondersteuningspakket

De integrale visie op mantelzorgondersteuning is leidend en de individuele waardering zou dan ook onderdeel moeten uitmaken van een breder ondersteuningspakket voor mantelzorgers. Zie het dus niet als losstaand onderdeel van het mantelzorgbeleid.

De waardering is geen doel op zich. Financiële waardering is een van de acht vraaggebieden (valt onder ‘financiële tegemoetkoming’). Waardering zit ‘m niet alleen in de individuele waardering, maar ook in het vertrouwen voor mantelzorgers dat ze weten waar ze op kunnen rekenen in de ondersteuning als ze daar behoefte aan hebben. Dat ze bijvoorbeeld gebruik kunnen maken van respijtzorg als ze daar behoefte aan hebben. Ook dat moet dus goed op orde zijn als je het hebt over waardering. Maar respijtzorg mag niet in de plaats komen van de individuele ondersteuning, het is complementair aan elkaar. Bovendien is respijt meer vraag gestuurd. Het idee van waardering valt daarmee weg: waardering ontvang je, wordt aangeboden, is niet vraag gestuurd.

Waardering in algemene zin wordt door de ontvanger extra gewaardeerd als die er niet zelf eerst om hoeft te vragen. Dit is ook het verschil tussen mantelzorgondersteuning en mantelzorgwaardering. Waardering als onderdeel van het totale mantelzorgbeleid bestaat er ook uit dat de gemeente bijvoorbeeld het gesprek met lokale werkgevers voert over werkende mantelzorgers. De gemeente kan zorgprofessionals stimuleren meer oog te hebben voor mantelzorgers, onder andere met het oog op signalering van overbelasting en tijdige inzet van bijvoorbeeld passende respijtzorgvoorzieningen.

Door deze visie op mantelzorgondersteuning kan de gemeente de waardering voor mantelzorgers laten blijken, ter aanvulling op de individuele financiële waardering.