Wat is een mantelzorgwoning?

Een mantelzorgwoning is een zelfstandige woning op het terrein van je eigen huis. Deze woning is bedoeld voor degene die je verzorgt. Maar je kunt ook zelf in een mantelzorgwoning wonen. In dat geval woont degene die je verzorgt in het bijbehorende huis.

Je kunt een kant-en-klare mantelzorgwoning in je tuin laten plaatsen of hiervoor een aanbouw aan je huis laten bouwen. Ook kun je een bestaand bouwwerk bij je huis, bijvoorbeeld een garage, om laten bouwen tot mantelzorgwoning.

Gaat je naaste verhuizen naar een verpleeghuis, of komt je naaste te overlijden, dan moet de mantelzorgwoning weer verwijderd worden óf de keuken, badkamer dan wel toilet moeten eruit.

Filmpje: de mantelzorgwoning van Bram

Bram heeft autisme en woont in een mantelzorgwoning in de tuin van zijn ouders. Zijn ouders zorgen op afstand, terwijl hij toch dichtbij woont. Bram en zijn moeder vertellen hierover in dit filmpje.

Vergunningvrij

Sinds 2014 is het mogelijk om onder voorwaarde vergunningvrij een mantelzorgwoning te realiseren. Deze regelgeving was landelijk geregeld en stond in het besluit omgevingsrecht (Bor 2014). Per 1 januari 2024 is de nieuwe omgevingswet definitief in werking getreden. In de omgevingswet is verschillende wet- en regelgeving gebundeld. De gemeente krijgt meer eigen regie.

Dit betekent dat gemeenten zelf bouwregels moeten opstellen. Deze regels worden vastgelegd in een omgevingsplan. In het omgevingsplan legt de gemeente ook de regelgeving rondom mantelzorgwoningen vast. De gemeente kan ik het omgevingsplan voorwaarden vastleggen voor de vergunningsvrije mantelzorgwoning maar kan ook bepalen dat je altijd een omgevingsvergunning nodig hebt. Zolang de gemeente geen omgevingsplan heeft geldt de oude wet- en regelgeving. Dit wordt ook wel de bruidsschat genoemd.

Lees hier meer over de regels in de omgevingswet.

De komende tijd zal de regelgeving rondom mantelzorgwoningen in beweging zijn. De regels kunnen verschillen per gemeente. Wil je een mantelzorgwoning bouwen of plaatsen? Dan zul je altijd langs de gemeente moeten om te informeren naar de huidige regelgeving.

De belangrijkste regels

• De woning mag alleen op het achtererf én moet binnen het maximale vierkante meter aan bijgebouw passen.
• Ook mag je een bestaand bijgebouw ombouwen tot mantelzorgwoning.
• In het buitengebied zijn extra mogelijkheden als het achtererf al maximaal bebouwd is. Je mag dan alleen voor mantelzorgwonen nog een unit plaatsen dat verplaatsbaar is en na afloop ook in zijn geheel weer verwijderd wordt. De unit mag maximaal 100 m2 zijn, bovenop de maximaal toelaatbare bebouwing.

• Er moet sprake zijn van intensieve mantelzorg. De gemeente kan vragen om een verklaring van een huisarts, wijkverpleegkundige of een andere sociaal-medisch adviseur. Huisartsen geven echter geen verklaringen meer af. Hoe toon je dan aan dat je mantelzorger bent? Kijk wat je dan kunt doen.
• Is er nog geen mantelzorg nodig? Dan heet dat pre-mantelzorgwonen of meergeneratiewonen. Dit mag niet zonder vergunning. Informeer bij de gemeente wat de mogelijkheden zijn.
• Zowel degene die mantelzorg krijgt als de mantelzorgverlener mag in de mantelzorgwoning wonen.
• De mantelzorgwoning mag bewoond worden door maximaal één huishouden. Dit huishouden mag bestaan uit maximaal twee personen, van wie minstens één persoon mantelzorg ontvangt of verleent.
• Je mag alleen de begane vloer van de mantelzorgwoning gebruiken als leefruimte, eventuele zolderruimte mag je alleen voor opslag gebruiken.
• Laat je een bestaand bouwwerk bij je huis ombouwen tot mantelzorgwoning? Dan hoeft de omvang hiervan niet te voldoen aan de voorwaarden voor vergunningvrij bouwen.
• Een mantelzorgwoning mag alleen op je achtererf; het mag niet op grond met een andere bestemming dan wonen, zoals agrarische grond.

Hoe kom je aan een mantelzorgwoning?

Verbouwing bestaand gedeelte

Je kunt zelf (met behulp van een aannemer) een bestaand gedeelte van het huis verbouwen tot een mantelzorgwoning. Bijvoorbeeld een garage of tuinhuis. Vraag offertes op bij aannemers en betrek een deskundige. Zo kun je een juiste keuze maken ten aanzien van prijs en kwaliteit.

Mantelzorgwoning kopen

Verschillende bedrijven bieden een mantelzorgunit of -woning aan. Zij hebben verschillende mantelzorgunits die je kunt aanpassen aan je wensen. De kosten variëren van €50.00 tot €150.000. De plaatsing en eventuele verwijdering regelen deze bedrijven ook.

Mantelzorgwoning huren

Er zijn ook bedrijven waar je mantelzorgwoningen kunt huren, of waar je met een koop-lease-constructie de mantelzorgwoning kunt financieren. Neem voor een overzicht van aanbieders die verhuren contact op met de Mantelzorglijn.

Lenen of hypotheek verhogen?

Het is niet eenvoudig om een hypotheek te krijgen voor de aanschaf van een mantelzorgunit. Gaat het om de verbouwing van een bestaand bijgebouw dan is het soms nog wel mogelijk om je hypotheek te verhogen. Ga in overleg met de bank. Ander mogelijkheden van financiering zijn: een persoonlijke lening, Blijverslening of Blijvershypotheek.

Mantelzorgwoning bij een huurwoning

Ook voor huurders behoort een mantelzorgwoning soms tot de mogelijkheden. Er zijn woningcorporaties die meewerken aan het plaatsen van een tijdelijke aanbouw of zorgunit bij je huurhuis. Soms koopt en plaatst de corporatie de woning zelf. De bewoner van de mantelzorgunit sluit dan een huurcontract met de verhuurder en betaalt maandelijks huur. Soms moet je de mantelzorgwoning zelf regelen.

Ga in gesprek met je woningbouwcorporatie om te bespreken wat de mogelijkheden zijn.